Yeni Başlayanlar İçin AMATÖR TELSİZCİLİK El Kitabı

1- Amatör Telsizcilik Nedir?

2- Nasıl Amatör Telsizci Olunur?

Amatör telsizciler bu hobi aracılığı ile dünyanın farklı yerlerinden insanlarla tanışırlar, bilgi ve tecrübelerini gerek gündelik hayatta gerekse olağanüstü durumlarda insanların istifadesine sunarlar. Her geçen gün temel elektronik bilgilerini ve el becerilerini geliştirme gayretinde olan amatör telsizciler yeni icatlara ve keşiflere imza atacak mucit ruhlu insanlar haline gelirler.

Çağrı İşareti

Her radyo amatörünün kanun ve yönetmelikle belirlenmiş, tüm dünyada şekli ve anlaşılması aynı olan bir Çağrı İşareti (Call Sign) mevcuttur. Amatör telsizcilik sınavını kazananlara amatör telsizcilik belgesi verilerek kendilerine özel çağrı işareti tahsis edilir. Belgenin herhangi bir sebeple iptali durumunda aynı çağrı işareti 10 yıl süreyle başkasına verilemez. Harf ve rakamlardan oluşan (alfanümerik) çağrı işareti üç kısma ayrılır:

TA  2  MZC

Ön ek / Bölge No / Son ek

Ön ek        : Ülke kodunu ifade eder. (TA, TB, TC, YM: TÜRKİYE)

Bölge no    : Ülkemizde 0 – 9 arası rakamlarla kodlanan 10 bölgeden birini ifade eder. Amatör telsizcinin ikamet adresinin bulunduğu yere göre bölge numarası verilir.

Son ek    : Bölge numarasından sonra gelen en az 1 en çok 3 harften oluşan kısımdır. Amatör telsizcilik belgesini aldıktan sonra 5 yılını dolduranlar son ek kısmını iki haneye, 10 yılını dolduranlar ise tek haneye düşürmek için başvurabilir.

3- Amatör Telsizcilerin Kullandıkları Bant ve Frekanslar

Amatör telsizciler uluslararası ve ulusal mevzuat çerçevesinde hazırlanan bant planlarına göre kendilerine ayrılan frekanslarda çalışma yapabilirler. Bu bantlar HF, VHF, UHF olarak adlandırılmaktadır. 

Amatör telsizciliğe yeni başlayanlar genellikle el telsizi ile FM modülasyonda VHF ve UHF bantlarında çalışma yaptığı için bu başlık altında sadece bu iki banda yer verilecektir. Amatör telsizcilere ayrılan VHF bandı 144-146 MHz aralığında, UHF bandı 430-440 MHz aralığındadır.

a. Röle Frekans Ayarı

Telsizler arasında haberleşmeyi kolaylaştırmak ve görüşme mesafesini arttırmak amacıyla kurulan aktarıcılara röle (repeater-tekrarlayıcı) denilmektedir. Telsizimize röle ayarı yaparken izlememiz gereken yol aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir.

Telsizinize Röle Frekansı Ayarlamak İçin:

1. Öncelikle bulunduğumuz bölgedeki aktif rölelerin frekans ve tone bilgilerini öğrenmeniz gerekir. (Türkiye Geneli Röle Listesi) 
2. Telsizinize röle frekansını, rölenin dinleme (RX) ve gönderme (TX) tonlarını doğru bir şekilde girmelisiniz.
   • Örneğin: Röle frekansı 145.675 MHz, RX-TX tone 88.5 ise telsizimizin ekranına 145.675 yazdıktan sonra ilgili menülere hem dinleme hem de gönderme ton değeri olarak 88.5 girilmelidir.
3. Telsizimizin shift ayarını (-) eksi konumuna getirmek,
4. Telsizimizin offset menüsüne VHF röle için (0.600), UHF röle için (7.600) değerlerini girmek, (Telsizimizde shift ve offset menüsü yoksa rölenin dinleme ve gönderme frekansları telsizimizin ilgili menülere girilmelidir. Örneğin: Telsizin Rx/dinleme frekansına 145.675, telsizin Tx/gönderme frekansına 145.075 yazılır.)
5. Telsizimizin menüsünden bant genişliği ayarını narrowbant olarak ayarlamak,

• Yukarıdaki ayarları yaptıktan sonra telsizin mandalına basıldığında ekrandaki frekansın offset menüsüne girilen değer kadar (VHF frekanslarda 600 KHz / UHF frekanslarda 7.600 KHz) düşmesi ve mandal bırakıldığında röleden kuyruk sesi alınması röleye erişilebildiğini göstermektedir. Ayarların doğruluğundan emin olduktan sonra kanal listenize röle ayarlarını kaydedebilirsiniz.

b. Simplex Frekans Ayarı

İki telsiz arasında herhangi bir aktarıcı olmadan görüşme yapılan frekanslara simplex frekans denilmektedir. Simplex frekanslar VHF bandında 145.250 – 145.575 MHz arasında; UHF bandında ise 433.400 – 433.575 MHz arasında 12.5 KHz aralıkla değişen frekanslardır. Bu frekansların kullanımında telsizimizin shift ve tone ayarları kapalı konumda olmalıdır. VHF bandında 145.500 MHz, UHF bandında ise 433.500 MHzgenel çağrı frekansıdır.

4- Telsiz İle Etkili Haberleşme İçin Bilinmesi Gerekenler

Amatör telsizcilik bir hobi olmakla birlikte kendi içerisinde belli bir disiplini mevcuttur. Amatör telsizcilere ayrılmış frekansların verimli bir şekilde kullanılabilmesi için bu hobiyle uğraşanların bilmeleri gereken asgari bilgilere aşağıdaki maddelerde değinilecektir.

a. Fonetik Alfabe

Fonetik alfabe, alfabenin her harfini temsil eden bir kelimeden oluşmaktadır. Örneğin “B” harfi “Bravo” kelimesi ile temsil ve telaffuz edilmektedir. Sözcükler harf adlarından daha fazla ses veya hece içerdiklerinden alıcı operatör tarafından harfin daha kolay tanımlanmasına veya ayırt edilmesine yardımcı olunmaktadır. Uluslararası ve ulusal fonetik alfabe olarak ikiye ayrılır. Amatör telsizciler arasında uluslararası fonetik alfabe daha yaygın kullanılmaktadır.

b. Q Kodları

Q kodları telgraf haberleşmesinde uzun kelime ve cümleler göndermek yerine kısa kodlarla haberleşmek için oluşturulmuş kodlardır. Amatör telsizciler de bu kısa kodları kullanarak ortak bir dille haberleşme yaparlar. Bu kodlar kullanıldığı yere göre soru ya da cevap yerine geçebilir.

c. Bölge Haritası

Amatör telsizcilik ile ilgili uluslararası düzenlemeler gereği her ülkeye bir ülke kodu tahsis edilmiştir. Türkiye’nin ülke kodu için “TA” harfleri kullanılır. Ülkemizdeki yasal düzenlemelere göre Türkiye 0 – 9 arası rakamlarla kodlanan 10 farklı bölgeye ayrılmıştır. TA bölge haritasına göre ülkemizdeki adalara 0=sıfır rakamı ile kodlanan bölge numarası verilmiştir.

Amatör telsizciler bulundukları bölgeden geçici olarak farklı bölgeye gittiklerinde çağrı işaretlerinin sonuna geçici olarak bulundukları bölgenin numarasını da ekleyerek haberleşme yaparlar. Örneğin; ikinci bölgede ikamet eden amatör telsizci TA2MZC, geçici olarak 5. bölgede bulunduğunda çağrı işaretinin sonuna “/5 =kesme beş” şeklinde ilave yaparak çağrı işaretini telaffuz eder. (TA2MZC/5 Tango Alfa İki Mike Zulu Charlie Kesme Beş)

d. Telsiz İle Konuşma Kuralları

• Telsizi açtığınızda bir müddet bekleyin frekansta görüşme yoksa çağrı yapın.
• El telsizinde (TX) gönderme gücünü yeteri miktarda ayarlayın. Kısa mesafeli bir görüşmede düşük (Low), daha uzak mesafeler için yüksek (High) güç seviyeleri ayarlanabilir.
• Amatör telsiz frekansları üzerinden ticari ve siyasi görüşme yapmayın.
• Konuşmalar esnasında ahlaki kurallara uyun. Başkalarını rencide edecek ifadelerden kaçının. 
• Muhaberelerde fonetik alfabeye göre kodlanan çağrı işaretleri ile anons yapın.
  • Önce karşı tarafın çağrı işaretini daha sonra kendi çağrı işaretinizi söyleyin. (Örneğin: TA2MZC istasyonu TA2ZE istasyonuna; “Tango Alfa İki Zulu Echo burası Tango Alfa İki Mike Zulu Charlie” şeklinde çağrı yapar.) Görüşme bitirildiğinde de aynı şekilde, önce karşı tarafın çağrı işaretini daha sonra kendi çağrı işaretinizi söyleyerek görüşmeyi sonlandırın.
• Röle üzerinden yapılan görüşmeleri mümkün olduğunca kısa tutun. Birbirleri ile simplex görüşme mesafesinde olan istasyonların simplex kanallara geçerek muhabereye buradan devam etmeleri daha uygundur.
• Gereksiz yere telsizin mandalına basarak frekansı meşgul etmeyin.

e. Okunabilirlik ve Sinyal Raporu

Amatör telsiz haberleşmesinde okunabilirlik (Readability) ve sinyal (Signal) durumunu belirtmek için karşı istasyona rapor verilmektedir.

Genellikle 1-9 arası verilen sinyal raporu, karşı istasyondan doğrudan telsizimize ulaşan sinyalin şiddetini ifade etmek için kullanılır. 1-5 arası verilen okunabilirlik raporu ise karşı istasyonu ne kadar anlaşılabilir seviyede duyduğumuzu belirtmek için kullanılır. Röle üzerinden yapılan görüşmelerde karşı tarafa sadece okunabilirlik raporu verilir.

e. Mors Alfabesi

Mors alfabesi veya mors kodu, kısa ve uzun işaretler ile bunlara karşılık gelen ışık veya sesleri kullanarak bilgi aktarılmasını sağlayan yöntemdir. Noktalar kısa sinyal seslerini, çizgiler ise uzun sinyal seslerini temsil etmektedir. 

5. El Telsizi Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Cihazın teknik özellikleri iyi bilinmelidir. Bunun için ilk işiniz cihazınızın kullanım kılavuzunu okumak olsun. Ayrıca cihazın ayarları ve teknik özelliklerini anlatan videolar da izleyebilirsiniz.
• Telsiziniz elektrik enerjisi ile çalıştığı için her türlü sıvıdan; tozlu, aşırı sıcak veya aşırı soğuk ortamdan uzak tutulmalıdır. Aksi takdirde cihazınızda kalıcı hasarlar oluşabilir. 
• Cihazınız darbe almamalı, hiçbir zaman cihaz antenden tutularak taşınmamalıdır. Antende oluşacak hasar cihazınızın dinleme ve göndermesini olumsuz yönde etkileyecektir.
• Cihazınız asla antensiz çalıştırılmamalıdır. Cihazınızda kullanacağınız antenler cihazınızın çalışma frekansına uygun olmalıdır. 
• Cihaz düşük (Low) güçte çalıştırılmalı, gerek olduğunda yüksek (High) güç kademesine alınmalıdır. Ana prensip düşük güçte mümkün olan en uzak mesafeye ulaşmaktır. Düşük güçle kullanım cihazın bataryasının daha uzun ömürlü olmasını sağlar. 
• Enterferansın yüksek olduğu ortamlarda cihazınızın susturma/squelch ayarını yükselterek cihazın duyma hassasiyetini azaltabilirsiniz. Ancak enterferansın az olduğu ortamlarda uzak mesafelerden gelen zayıf sinyalleri de duyabilmek için squelch ayarını minimum seviyeye getirebilirsiniz. Bulunduğunuz şartlara göre telsizinizin bu ayarını değiştirmeniz gerekir. 
• Telsizinizin mikrofonuna çok yakın ve bağırarak konuşmayın. Mikrofon ağızdan 5-10 cm arası uzaklıkta tutulmalıdır. Normal bir ses tonuyla tane tane konuşulmalıdır.  
• Telsizinizin hoparlör sesi kendinizin duyabileceği seviyede olmalıdır. 
• Bulunduğunuz bölgedeki amatör telsizciler ile röle üzerinden ve simplex frekanslardan muhabere denemeleri yaparak erişim mesafenizi ve kalitesini test edin.
• Elektrik bulunmayan ortamlarda uzun süre kalacaksanız yedek batarya ya da cihazınızı powerbank, araç aküsü gibi kaynaklardan şarj edebileceğiniz uygun ara birimleri bulundurmalısınız. 
• Yerleşim ya da kamp alanlarından uzaklaşmadan cihazınızın çalışma durumunu kontrol edin.
• Telsiz bataryaları soğuk ortamda verimsiz çalışır ve daha çabuk boşalır. Özellikle açık alan faaliyetlerinde bataryalarınızı ve cihazınızı soğuktan koruyun. 
• El telsizi ile uzak mesafelerle görüşmek istiyorsanız telsizinizin üzerindeki anten yerine daha kazançlı antenler temin edebilir ya da kendi yapacağınız yönlü antenler ile el telsizinizle bile uzak mesafelere erişim sağlayabilirsiniz.
• El telsizinizi baş hizasında dik pozisyonda tutarak konuşun. Karşı istasyonu okunabilir bir şekilde duyamadığınız ya da sesinizi karşı tarafa sağlıklı bir şekilde duyuramadığınız durumlarda açık alanda mümkün olduğunca yüksek bir noktaya çıkarak dinleme ve gönderme yapın ya da karşı istasyonun konumunu iyileştirmesini ya da çıkış gücünü yükseltmesini söyleyin. Açık alanda ve yüksek noktalarda bulunmak, alacağınız ya da göndereceğiniz sinyalin kalitesini arttırır. Telsizi belde taşımak yerine omuz hizasında taşımak da sinyal kalitesini arttıracaktır. Bulunduğunuz konumdan direkt erişebileceğiniz noktaları görebileceğiniz kapsama alanı haritası çıkartarak buna göre konumunuzu iyileştirebilirsiniz. Ayrıca QTH locator uygulamaları aracılığı ile bulunduğunuz konum ve karşı istasyonun konumu arasındaki mesafeyi görebilirsiniz.

Bu kitapçık, 

Amatör telsizciliğe ilgi duyanları ve bu hobiye yeni başlayanları bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır.